Vorige week meldde de Deense krant Politiken dat de twee grootste gemeenten van Denemarken, Kopenhagen en Aarhus, hebben besloten hun gemeentelijke ICT los te maken van het Microsoft-ecosysteem.
Aarhus is inmiddels begonnen met de implementatie van Nextcloud; Kopenhagen bevindt zich in de beginfase van dit traject. Wie de nieuwe leverancier wordt, is nog niet bekend; een aankondiging volgt naar verwachting binnen enkele maanden.
Politieke en financiële overwegingen
Beide steden noemen de verslechterende geopolitieke situatie en de gespannen relatie met de Verenigde Staten als belangrijke motivatie voor deze koerswijziging. Maar ook de fors stijgende kosten van Microsoft-licenties spelen een grote rol.
Laten we eerst naar de politieke context kijken. Ook in Nederland zijn er zorgen over de invloed van Amerikaanse wetgeving op Europese instellingen; denk bijvoorbeeld aan de sancties van de VS tegen het Internationaal Strafhof in Den Haag. Ondanks beloftes van Microsoft om klanten te beschermen, moest het bedrijf uiteindelijk toch het account van de hoofdaanklager uitschakelen. Amerikaanse wetgeving liet geen andere keuze; bestuurders konden anders zelf strafbaar zijn.
In Denemarken is de urgentie wellicht nog groter. In januari escaleerde een gesprek tussen president Trump en premier Mette Frederiksen over Groenland dusdanig dat het door de doorgaans diplomatieke Denen werd omschreven als “horrendous”. De boodschap: “Geef ons Groenland of wij komen het halen.”
Daarop is de Deense overheid begonnen met een analyse van kwetsbaarheden, zowel militair en digitaal. Zo is het land bijvoorbeeld 100% afhankelijk van hun Amerikaanse gevechtsvliegtuigen, die zij niet zelf kunnen servicen. “Als de betrekkingen verder verslechteren is er een reëel risico dat Microsoft gedwongen wordt ons af te sluiten,” aldus Henrik Appel Espersen, hoofd van de rekenkamer in Kopenhagen. “Dan kunnen we niet meer mailen of werken in onze systemen. Dan stopt het gewoon.” Aarhus noemt dezelfde kwetsbaarheid en de afhankelijkheid van één Amerikaanse monopolist als belangrijkste drijfveren.
Kosten als bijkomende katalysator
Daarnaast zijn de stijgende licentiekosten een belangrijke factor. Uit onderzoek van techplatform Version2 blijkt dat de Microsoft-uitgaven van Deense gemeenten tussen 2018 en 2023 zijn gestegen van 313 naar 538 miljoen Deense kronen, een toename van 72% (circa 80 miljoen euro). Aarhus verwacht met de overstap naar Nextcloud directe besparingen: van 800.000 naar 225.000 kronen voor slechts een klein deel van de ICT.
Geen snelle overstap, maar fundamenteel herontwerp
De overstap gebeurt niet van de ene op de andere dag. Microsoft-producten zijn, net als in Nederland, diep verweven in de digitale infrastructuur: van opslag tot communicatie. Mensen zijn eraan gewend, systemen zijn ervan afhankelijk. Kopenhagen benadrukt ook dat dit geen simpele leverancierswissel is maar het begin van een volledig herontwerp van de digitale laag waarop de overheid werkt.
Nederland: tijd voor bewustwording
De urgentie is hier wellicht (nog) minder groot. Maar de signalen zijn duidelijk: afhankelijkheid van één buitenlandse techgigant brengt risico’s met zich mee. Zeker nu geopolitieke verhoudingen verder verharden. Ook voor Nederland is het zaak om kwetsbaarheden in kaart te brengen en waar nodig te mitigeren, zelfs als dat betekent dat we onze vertrouwde werkwijze moeten herzien.
Dutch Cloud Community denkt actief mee met overheden, gemeenten en bedrijven die willen werken aan digitale weerbaarheid.
Hoe eerder we beginnen, hoe kleiner de risico’s én de kosten op de lange termijn.
