Veel Europese landen zijn uiterst kritisch over de afhankelijkheid van Europa bij belangrijke digitale technologieën zoals cloud computing. Er is geen Europese cloud waardoor burgers en bedrijven gedwongen zijn data bij veelal Amerikaanse bedrijven onder te brengen. GAIA-X is bedoeld om een Europees alternatief te bieden. Het is geen cloud, maar een data-infrastructuur waarbij het woord ‘vertrouwen’ centraal staat. Op deze pagina wordt toegelicht wat wordt beoogd met GAIA-X en hoe de Dutch Cloud Community betrokken is bij dit project. Een uitgebreide beschrijving van het project en zijn doelstellingen is beschikbaar via deze link (pdf).
In 2019 is in Europa door de verschillende Europese overheden waaronder Duitsland en Frankrijk een nieuw initiatief gelanceerd met de naam GAIA-X. GAIA-X is bedoeld om cloud en edge diensten van Europese aanbieders te verenigen in een data-infrastructuur met gemeenschappelijke regels, normen en technologieën. Organisaties die deelnemen aan GAIA-X moeten deze regels en normen naleven en leveren diensten op basis van technologieën die door alle deelnemers van GAIA-X worden onderschreven. Concreet betekent dit dat dienstenleveranciers mogelijk bepaalde garanties zullen (moeten) geven over dataprivacy, lokalisering, het wel of niet toepassen van bepaalde technologieën voor specifieke doeleinden etcetera.
Het is nog niet duidelijk welke normen, regels en afspraken ten grondslag zullen liggen aan GAIA-X. Zeker is wel dat het doel van GAIA-X, het herpakken en behoud van soevereiniteit over data voor de EU, zijn lidstaten, overheden, bedrijven en burgers, leidend zal zijn bij de verdere uitbouw van het initiatief. De initiatiefnemers willen medio 2020 een eigen Europese organisatie oprichten. De eerste technische oplossingen zouden in hetzelfde jaar beschikbaar moeten zijn.
De initiatiefnemers van GAIA-X zien dat efficiënte digitale infrastructuren de sleutel zijn tot een succesvolle inzet van nieuwe technologieën. Kunstmatige intelligentie, digitalisering van industriële productie en autonoom rijden genereren enorme hoeveelheden data. Om deze data uit te wisselen en te verwerken zijn forse hoeveelheden rekenkracht en opslagruimte nodig. Dit kan alleen in de cloud, ofwel gedistribueerde netwerken van serverclusters in datacenters verspreid over een land of geografische regio. Voor grootschalige dataverwerking op of nabij locaties wordt edge computing gebruikt, ofwel serverparken in de nabijheid van de locaties waar data wordt gegenereerd en verwerkt.
Vanwege de schaal van clouds is het tot nu toe slechts enkele bedrijven gelukt om succesvolle, mondiale cloudplatforms te bouwen. Volgens sommige schattingen hebben daardoor 5 Amerikaanse en Chinese bedrijven 75% van de wereldwijde markt in handen. Europese bedrijven en organisaties zijn daardoor in de praktijk aangewezen op deze bedrijven om gebruik te kunnen maken van cloud computing.
Omdat de grote cloudaanbieders uiteindelijk onder de wetgeving van hun moederland vallen, en bijvoorbeeld de Amerikaanse CLOUD-act stipuleert dat data bij een Amerikaanse bedrijf op servers in het buitenland voor inlichtingendiensten inzichtelijk moet zijn, zijn Europese organisaties er niet zeker van dat hun datasoevereiniteit is geborgd. Dit is de reden dat het initiatief tot GAIA-X is genomen: de Europese afhankelijkheid van niet-Europese clouds vormt in toenemende mate een geopolitiek en strategisch risico. De grip op data verslapt zolang deze niet in een infrastructuur is ingebed die volgens bepaalde standaarden en normen is opgebouwd.
Dutch Cloud Community staat positief tegenover de ontwikkeling van een dergelijk ecosysteem. We onderstrepen de noodzaak voor digitale soevereiniteit in een wereld die al in grote mate door platformen, bedrijven en ontwikkelingen buiten Europa wordt gedomineerd. Het digitale ecosysteem waar burgers, bedrijven en instellingen binnen en buiten Europa gebruik van maken dient te zijn gebaseerd op vertrouwen. En vertrouwen is gebaseerd op veiligheid, privacy en keuze. Door de steeds sneller toenemende mogelijkheden om data te benutten wordt de noodzaak nog duidelijker om veiligheid en privacy te kunnen garanderen voor gebruikers. Zij moeten de keuze hebben over hoe er met hun data wordt omgegaan. Het gaat dan om omstandigheden waaronder opslag gebeurd en garanties die daarbij gegeven worden. Het zijn aspecten die bij een meer soeverein Europees digitaal ecosysteem gebaat zijn. Dutch Cloud Community steunt daarom dit initiatief en een actieve rol daarin van de Nederlandse overheid en digitale sector.
Met dank aan zusterorganisatie Eurocloud Deutschland voor de uitgebreide beschrijving van GAIA-X waarop bovenstaande tekst deels gebaseerd is. Zie deze link voor de Duitse tekst van Eurocloud Deutschland.
In NL en EU wordt nagedacht over certificeringen rond betrouwbaarheid van Cloud diensten. Initiatieven als de CSA, OTC, Zeker-Online, trusted cloud. In NL zijn partijen verenigd in de OTC om dit vorm te geven. Doel is standaardisatie en harmonisering van keurmerken. Later dit jaar zal daar meer duidelijkheid over komen.
Compliance met de GDPR (en de Nederlandse AVG) is een kernelement van GAIA-X. Daarin staat dat data in de EU opgeslagen en verwerkt wordt tenzij de opdrachtgever expliciet toestemming geeft om het daarbuiten te verwerken.
In GAIA-X wordt generiek naar de internet/telecom infrastructuur gekeken. Hier wordt op dit moment nog niet specifiek gesproken over technieken als CDN of Caching Servers. Dit zijn echter wel relevante toepassingen waarbij juist regionale resources of edge computing/storage ingezet kan worden.
Het doel van GAIA-X is om een vliegwieleffect te creëren om (EU) clouddiensten en bijbehorende services en tooling in de EU te ontwikkelen. Hierbij staan de kernwaarden Interoperabiliteit, Vertrouwen, Soevereiniteit en Transparantie centraal. Deze waarden zijn juist niet een probleem voor de aanbieders, maar ontbrekende eigenschappen in het cloudlandschap voor gebruikers. Het gaat dus niet alleen over het verbeteren van de Europese positie in het mondiale cloudlandschap, maar om ervoor te zorgen dat cloud diensten (zowel internationaal als in EU) binnen de normen en regelgeving van de EU opereren (GDPR, data binnen nationale of EU-grenzen houden, etc)
Beveiliging van persoonlijk data is een belangrijk uitgangspunt van GAIA-X. In algemene zin is compliancy met GDPR hierin belangrijk, maar denk ook aan specifiekere eisen als het gaat om uitwisseling van medische gegevens tussen zorg specialisten of uitwisselen van persoons informatie tussen overheidsinstanties. Op de lange termijn is de verwachting dat de digitalisering nog een grotere rol gaat spelen in het leven van gewone burgers. Binnen Nederland ontstaat bijvoorbeeld al de behoefte aan een Digitale Commissie in de tweede kamer die meer duiding moet geven aan alle ontwikkelingen. Digitaal bewustzijn zal daarmee ook steeds dichter bij gewone burgers komen te staan, zie op vergelijkend vlak de discussie met verplichte updates voor ‘slimme apparaten’ vanuit Autoriteit Consument en Markt. De verwachting is dat veiligheid, transparantie en continuïteitsgaranties op de onderliggende infrastructuur een steeds prominente rol gaan spelen in dit publieke debat.
Open standaarden zijn een essentieel fundament van GAIA-X. Het doel is dat open standaarden enerzijds de economische investeringen minder groot maken, en anderzijds zorgen voor de interoperabiliteit voor de gebruikers van GAIA-X. Het gebruik van open (de-facto) standaarden die in het Open Source domein zijn gegroeid spelen hierbij ook een belangrijke rol, dit is een cruciaal component om ook bovenop GAIA-X gebruik te kunnen maken van (open source) tools die nu primair gebruikt worden voor softwareontwikkeling bovenop de bestaande hyperscalers.
GAIA-X is niet gebonden aan een hardware platform, Europees of anders. Er wordt gekeken om Quantum Communicatie technologie in te zetten, voor de inzet van informatie/data uitwisseling. Hier moeten zeker nieuwe hardware/ic componenten worden ontwikkeld. Daarnaast wordt er gekeken om Quantum Computing in te zetten voor Cloud, maar het duurt nog lang voor dat dit breed toepasbaar is.
Dat moet nog worden bepaald. We denken dat de coalitie uiteindelijk het beste gaat werken met een eigen budget en daarvoor zijn naast bijdragen in de vorm van actieve deelname ook een financiële bijdrage nodig. De hoogte daarvan hangt er ten delen van af hoe veel leden een coalitie kan krijgen. Meepraten hierover zal niets kosten, maar later zullen ook financiële bijdragen zeker gevraagd worden.
De basis governance wordt vormgegeven door de GAIA-X organisatie. Daarnaast kan er ook lokale GAIA-X hubs ontstaan die extra governance in gefedereerde ecosystemen kan opleggen. De rol van de EU wordt nog besproken. De komende maanden zal daar meer duidelijkheid over geven.
Er zijn de-facto standaarden gegroeid in het open source domein op de IaaS en PaaS lagen. Een deel van deze standaarden worden naar verwachting ook opgenomen in de Architecture of Standards van GAIA-X. Dit zal hoogstwaarschijnlijk duidelijk worden bij de release van het Duits-Franse GAIA-X whitepaper in juni en de maanden daarna. Echter zijn deze open source producten die als de-facto standaarden zijn uitgegroeid vaak nog niet opgezet met de federatieve aanpak als uitgangspunt. Belangrijk is dat bij de standaardisatieafspraken dus rekening mee wordt gehouden dat individuele aanbieders buiten de technische standaarden ruimte behouden om een eigen identiteit naar buiten te brengen. De eigenschappen waarmee je bijvoorbeeld opgenomen wordt in de providercatalogus zou hierin een goed uitgangspunt zijn om jouw positie te onderscheiden van andere partijen. Daarbuiten blijft het natuurlijk ook mogelijk om zelf je eigen ‘merk’ naar buiten te dragen, bij auto’s is bijvoorbeeld ook veel gestandaardiseerd maar is er alsnog ook keuzevrijheid voor kopers.
Dit is een goede vraag die zeker de aandacht heeft in het GAIA-X initiatief; een dienst is natuurlijk niet beter dan zijn zwakste schakel, dus end-to-end kwaliteit is zeker een van de belangrijke aspecten van een goed werkende GAIA-X architectuur
Het GAIA-X gedachtegoed is niet ontwikkeld om partijen buiten Europa uit te sluiten. Echter die partijen dienen zoals lokale Europese partijen wel aan de privacy en compliancy regelgeving die binnen Europa is vastgelegd te voldoen. Een andere invalshoek van GAIA-X is dat lokale Europese partijen een kans krijgen in het framework van GAIA-X om deel te nemen in projecten (door samenwerking of anderszins) waar zij normaliter niet in beeld zouden komen. De ‘federated’ gedachte.
GAIA-X heeft een brede scope. De officiële publicatie van het Duits-Franse whitepapers zal hier meer duidelijkheid over gaan geven op de korte termijn. Kijk dus ook naar de informatie die daar te vinden is.
GAIA-X wil bestaande initiatieven die in lijn met haar doelstelling liggen eerder omarmen en versterken dan er een nieuw model voor in de plaats te brengen. Dus ja.
Op deze pagina vind je een overzicht van de GAIA-X. Staat het antwoord wat je zoekt hier niet tussen? Neem dan contact met ons op via het contactformulier!
